Sigorta Nedir ve Nasıl Çalışır?

Sigorta, 1890 yılında Thomas Alva Edison tarafından icat edildi. Devrelerin korunmasını sağlayan sigortanın kullanımında bilinmesi gereken önemli ayrıntılar vardır. Sigortalar hakkında detaylı bilgiler yazımızda.

A- A+

23.09.2019 tarihli yazı 53715 kez okunmuştur.

Sigortanın Tanımı

Sigortalar (İngilizce karşılığı “fuse”), ev aletlerini ve devreleri aşırı akımdan koruyarak cihazların hasar görmesini önleyen koruma elemanlarıdır. Cihazı hasardan koruyan bir devre kesici veya dengeleyici olarak çalışıyor. Sigortalar her zaman elektrik devresine seri bağlanmalı. Paralel bağlı olan bir sigorta, devre elemanlarını koruyamaz. Aşağıda temel devre şeması ve sigortanın sembolü bulunuyor.

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Mi Kesildi? Şalter Atmıştır!

Sigortaların Özellikleri

•Akım Değeri: Sürekli olarak iletilen maksimum akım miktarı, akım değeri olarak tanımlanıyor. Sigortanın erime olmadan devrede kalmasını sağlıyor. Akım taşıma kapasitesi, Amper cinsinden ölçülüyor.

•Gerilim Değeri: Bu özellikte, sigorta ile seri bağlanmış gerilim, gerilim oranını artırmaz.

•I²t Değeri: Bu değer , bir elektrik arızası veya kısa devre olduğunda sigorta elemanı tarafından taşınan enerji miktarını ifade ediyor. Sigortanın mevcut akımından kaynaklanan ısı enerjisi ölçüyor ve sigorta attığında oluşan bir değerdir.

•Kesme ve Kesme Kapasitesi: Sigortanın kesintiye uğramasına neden olabilecek maksimum akım değeri, sigortanın kesme veya kesme kapasitesini tanımlamaktadır.

•Gerilim Düşümü: Devreden aşırı akım akması durumunda sigorta içindeki telin eriyeceğini ve devrenin, açık devre olacağını belirtmiştik. Bu rezistans değişimden dolayı gerilim düşümü de azalıyor.

•Sıcaklık: Aşırı akım akması sırasında sıcaklık artıyor. Bu nedenle mevcut değer azalıyor. Böylece sigorta teli eriyor.

Sigortanın Atması

Halk dilinde sigorta atması olarak bilinen durum, güvenliğin sağlanmış olmasıdır. Bir sigorta doğrudan akım tarafından açılmıyor. Peki, sigorta nasıl atıyor? Akım, ısı oluşturuyor ve bu ısı, sigortayı açıyor. Yani sigorta, ortam sıcaklığından ve akımın zamana bağlı değişiminden etkileniyor. Atan sigorta açık bir devredir.

Sigortaların üzerinde maksimum akım değeri belirtilmektedir. Bu maksimum değer aşılırsa, sigorta devreyi açıyor. Yani sigorta, akım geçişini önleyerek devreyi koruyor.

Sigortanın üzerinde yazan akım değeri, yalnızca belirli bir ortam sıcaklığı için geçerlidir. (genellikle 25°C) Sonuç olarak dış ortamda çalışacak bir cihaz için sigorta seçiminizi ona göre yapmanız gerekiyor. Aşağıdaki grafik, üç çeşit sigortanın akım değerinin ortam sıcaklığı ile değişimini göstermektedir. (25°C’de nominal akım değerine göre.)

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Sigortası ile Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar

Sigorta Nasıl Çalışıyor?

Sigorta, bir cihazı tehlikeli akım seviyelerinden korumanın basit ve etkili bir yoludur. Genel olarak sigortalar, yanıcı olmayan bir malzemeye yerleştirilmiş düşük dirençli metalik bir telden oluşuyor. Sigortaların yapımında çinko, bakır, gümüş ve alüminyum kullanılabiliyor.

Sigortalar, akımın ısıtma etkisi prensibi ile çalışıyor. Kısa devre, aşırı akım veya uyumsuz yük bağlantısı olduğunda, sigortanın içinden akan aşırı akım ısı şeklinde yayılıyor. Devredeki aşırı akımdan dolayı ısınan sigorta içerisindeki tel eriyor. Eriyen tel kopuyor ve akım kesiliyor. Bu durumda sigortanın yenisiyle değiştirilmesi ya da yeniden sarılması gerekiyor.

►İlginizi Çekebilir: Kaçak Akım Rölesinin Önemi

Devrenin normal çalışmasında, sigorta teli çok düşük dirençli bir bileşendir. Yani güç kaynağına bağlı sistemin normal çalışmasını etkilemez.

Sigorta Nasıl Seçilir?

Sigorta değeri= (Güç/Gerilim) X 1.25

1- Endüktif yük için zaman gecikmeli sigortalar ve dirençli (rezistif) yük için hızlı etkili sigortalar seçilmeli.

2- Cihazın gücünü (Watt) yazın.

3- Gerilim değerini yazın. Cihazın uygun şekilde korunabilmesi için gerilim, devre geriliminden yüksek olmalı. Yukarıdaki hesaplamayı yapın.

4-Hesaplamadan sonra, bir sonraki en yüksek sigorta değeri kullanılmalı. Örneğin; hesaplanan sigorta değeri, 8.659A ise, bunun için 9A’lik bir sigorta kullanılmalı.

Sigortaların Uygulama Alanları

Elektrik ve elektronik sistemlerin ve devrelerin en önemli parçası olan sigortaların kullanıldığı bazı alanlar;

•Ev dağıtım panolarında, elektrikli ev aletleri ve cihazların genelinde

•Oyun konsollarında ve otomobillerde

•Dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları, yazıcılar, tarayıcılar, taşınabilir elektronik cihazlarda, sabit disk sürücülerinde

•Elektrik dağıtım sisteminde kondansatörlerde, transformatörlerde, güç dönüştürücülerinde, güç transformatörlerinde

•LCD monitörlerde, pil takımlarında sigorta kullanılıyor.

Kaynak:

►allaboutcircuits.com
►circuitdigest.com
►electricaltechnology.org