Teknoloji gelişiyor, dünya değişiyor. Enerji üretiminde de artık fosil yakıtlardan uzaklaşıp, çevreye dost çözümlere yöneliyoruz. Rüzgar türbinleri, güneş panelleri, hidroelektrik santraller derken enerji kaynaklarımız da daha sürdürülebilir hale geliyor. Ancak bu sistemlerin hepsi doğal kaynaklara ve doğal etkenlere bağlı olduğu için sürekli değişkenlik gösteriyor. Güneş bir gün parlıyor, ertesi gün bulutlara gizleniyor. Rüzgar bir gün esiyor, ertesi gün duruyor. İşte bu değişkenliğe karşı sistemi dengede tutan bir akıl gerekiyor. O aklın adı: SCADA




SCADA sistemleri (Supervisory Control and Data Acquisition), büyük enerji altyapılarının uzaktan kontrol edilmesini ve gerçek zamanlı veri takibi yapılmasını mümkün kılıyor. Güneş enerjisi santrallerinden hidroelektrik barajlara, şehir şebekelerinden endüstriyel tesislere kadar birçok alanda kullanılan bu sistemler, hem enerji verimliliğini artırıyor hem de sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılmasını kolaylaştırıyor.

Peki;

► SCADA sistemleri enerjide tam olarak nasıl çalışıyor?
► Hangi alanlarda avantaj sağlıyor?
► Neden geleceğin enerji yönetimi için vazgeçilmez hale geldi?



 

Basitçe söylemek gerekirse, SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) sistemi; enerji gibi büyük altyapıların uzaktan izlenmesini ve kontrol edilmesini sağlıyor. Kulağa çok teknik geliyor olabilir ama temelinde oldukça mantıklı bir yapı var: veri toplayan cihazlar, bu verileri analiz eden sistemler ve insanların bu sistemlerle etkileşime geçmesini sağlayan yazılımlar…

Özellikle enerji gibi sürekli takip gerektiren alanlarda, SCADA sistemleri sayesinde operatörler üretim, iletim ve tüketim süreçlerini anlık olarak izleyebilir, sistemleri uzaktan yönetebilir. Bir bakıma SCADA, enerji altyapılarının gözü kulağı gibi. Her şeyi görür, duyar ve gerektiğinde müdahale etmeye yarar.


 

Güneş , rüzgar ve hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji santrallerinde üretim doğal kaynaklara bağlı olduğu için çevresel faktörler ile sürekli değişkenlik gösterir. SCADA sistemleri bu değişkenliğe uyum sağlamak ve maksimum verimle enerji üretimi sağlamak amacıyla kullanılır.

Örneğin bir güneş santralinde:

► Panellerin eğimi, sıcaklığı, ışınım seviyesi gibi veriler sürekli izlenir.
► Arıza veya gölgelenme gibi verim kaybı yaratan durumlar anında tespit edilir.
► Enerji üretimi grafikleri oluşturularak sistem performansı optimize edilir.

Aynı şekilde rüzgar santrallerinde de türbinlerin dönüş hızı, rüzgar yönü, jeneratör verimi gibi kritik veriler anlık izlenerek enerji kaybı minimize edilir.



 

Sürdürülebilirlik, yalnızca yenilenebilir enerji kullanmakla sınırlı kalmaz. Yalnızca üretim sürecinin sağlıklı ve devamlı işlemesi değil; sürecin öncesi, süreci ve ardından oluşan gelişmelerin tamamı sürdürülebilirlik kavramı içinde değerlendirilmelidir. Bu açıdan bakıldığında, SCADA sistemleri yalnızca enerji üretimini değil; planlama, süreç izleme, analiz ve iyileştirme aşamalarının tamamını dijital olarak kontrol ederek sürdürülebilirliğe bütünsel bir katkı sunar.

SCADA sayesinde:

► Gereksiz enerji kayıpları tespit edilir ve önlenir,
► Bakım işlemleri tahmine dayalı şekilde yapılır,
► Çevresel etkiler ölçülür ve azaltılır,
► Kaynakların daha verimli kullanılması sağlanır.

Ayrıca bu sistemler, enerjiye dair geçmiş verilerin analizini yaparak gelecekte daha sürdürülebilir stratejilerin belirlenmesine de yardımcı olur. İşletmeler bu verilerle hem karbon ayak izlerini düşürür hem de çevreyle uyumlu enerji yönetimi sağlar.

Sonuç olarak SCADA sistemleri, sürdürülebilirliği yalnızca üretim aşamasıyla sınırlamayan, tüm süreci kapsayan dijital bir kontrol altyapısı sunar.
 

SCADA sistemleri, verileri toplar ve operatöre sunar. Son dönemde yaşanan Yapay zekanın durdurulamaz gelişimi ile bu sistemler yalnızca veri göstermekle kalmıyor,, aynı zamanda bu verilerden anlam çıkarıp karar verebilen sistemlere dönüşmesine olanak sağlıyor

Hayal edin... Bir SCADA sistemi geçmiş hava durumu ve üretim verilerini analiz ediyor. “Yarın rüzgar düşük olacak, şu türbini durdurabiliriz” diyor. Ya da “Bu panelin performansı düşmüş, bakım zamanı gelmiş” diye uyarı veriyor.Sistem artık öğreniyor. Sadece gözetlemiyor, öğreniyor ve önlem alıyor. Bu da bize daha az arıza, daha akıllı enerji yönetimi ve daha sürdürülebilir bir gelecek sunuyor.Yani sistem artık sadece gözeten değil, öğrenen ve önlem alan bir yapıya dönüştü ve tüm hızıyla da gelişmeye devam ediyor.

Enerji geleceğin en stratejik meselelerinden biri. SCADA sistemlerinin yapay zekayla birleşmesi, gelecekte akıllı şehirlerin ve entegre yenilenebilir enerji sistemlerinin omurgasını oluşturacak, ev ve işyerlerimiz kendi enerjisini yöneten sistemlere dönüşecek.

O halde asıl soru şu:

► Bu dönüşümün neresinde olmak istiyoruz?
► Sadece tüketici mi?
► Yoksa yöneten, geliştiren, düşünen taraf mı?





Yazar: Sevilay ÇELİK


Kaynakça

►https://nomadelectric.com/scada-systems-in-the-optimization-of-renewable-energy-production/
►https://retgen.com/en/scada-energy-monitoring/
►https://www.scadainfo.com/scada-in-renewable-energy/