Motorun Temel Yapı Taşlarından Rulman Nedir ?

Bu yazımızda yaşamımızın çok büyük bir bölümünde kullandığımız makinelerin temel yapı taşlarından olan rulmanın üretiminde kullanılan matematiksel hesaplamalarından çok, tarihini,ne görev üstlendiğini, çeşitlerini, nasıl bakımının yapıldığını ve nasıl stoklandığından bahsedeceğiz.

A- A+

10.07.2014 tarihli yazı 47297 kez okunmuştur.

Rulman Nedir?

Rulman; iç ve dış iki bilezik ve arasında yuvarlanan bilya, makara vs. elemanların en az sürtünme kuvveti ortaya çıkararak döner hareket yapan ve farklı güçler taşıyan bir makine elemanıdır. Maruz kaldığı yüklere göre radyal ve eksenel, yuvarlanma elemanlarına göre ise bilyalı ve makaralı rulmanlar olarak sınıflandırılırlar.

► İç ve dış iki bilezik ve arasında yuvarlanan bilya, makara vs. elemanların en az sürtünme kuvveti ortaya çıkararak döner hareket yapan ve farklı güçler taşıyan bir makine elemanına rulman denir.

Rulmanın tarihteki yerine gelecek olursak; dünyada ilk rulman üretici olan şirket kurucusu Friedrick Fisher (1888) olan FAG şirketidir. Yaptığı çalışmalar sonucu 300.000 civarı rulman çeşitine sahiptir. Rulmanları yaşamımızın bir çok yerinde görmemiz mümkün. Metroda, arabalarda, hava taşıtlarında, patenlerde, dişçilerde, konveyör hatlarında, motorlarda, trenlerde, otobüslerde, otomobillerde, pervanelerde, çamaşır makinasında, tamburlarda, mikroskoplarda ve daha bir çok yerde karşılaşırız.

►Yapılan araştırmalarda rulmanların %34’ünün ancak ömrünü tamamladığı ortaya çıkmıştır. Geri kalanlar ise arıza nedenlerinden dolayı erken değiştirilmiştir.

Yapısına ve parçalarından bahsedecek olursak ;

►Dış Bilezik

►İç Bilezik

►Kafes

►Yuvarlanma Elemanları

Rulman üretimi ISO ya bağlı şekildedir. Burdaki amaç farklı markalardaki rulmanların birbirini herhangi bir sıkıntıda veya arızada tamamlaması için bir standart oluşturmaktır.Rulmanın sonlarına konulan semboller ise çift, tek, kapaklı, tek gibi rulman hakkında bilgi vermek içindir.

►Yetersiz veya fazla yağlama, aşırı yük, aşırı dönüş hızı, küçük iç boşluğunun fazlalığı, döküntü, kir veya su girişi, yatak hassasiyetinin yetersizliği, balanssızlık, kaplin ayarı veya eksenel kaçıklık vb. nedenlerden rulman arızaları meydana gelebilir.

Rulmanın Ömrünü Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Rulman yapan firmaların amaçları uzun ömürlü, daha dayanıklı, yük kapasitesi yüksek, yüksek devirlere çıktığında daha sessiz çalışan rulman üretmektir. Üretimdeki ince ayrıntılar hayati önem kazanabilir. Rulmanın ömrünü etkileyen faktörleri kısaca sıralayacak olursak; sıcaklık, temizlik, rutubet, toz, rulmanın kalitesi, malzemenin yorulması, yağlama maddesidir. Tabiki de her rulmana göre bu seçeneklerin etkileri değişecektir.

► Rulmanlarda meydana gelen arızalar motordaki sürtünme kayıplarını doğrudan etkiler. Bu da verime doğrudan etki eder. Çünkü mekanik gücün en az sürtünmeyle aktarılması gerekir. Rulmanda meydana gelebilecek bir arıza önceden tespit edilip önlemi alınırsa motor daha verimli çalışır.

Bu etkilerden en önemlisini ele alacak olursak, Yağlama rulmanlarda ömür belirleyicisi olarak ele alınır. Yağlamada kullanılacak yağın film tabakası oluşturması ve bilya, makara gibi yuvarlama elemanlarının zarar görmesi engellenmelidir. Fakat bu işlem yapılırken temas yüzeyinin şekli bozulmamalıdır. Asla direkt olarak rulmana sert bir cisimle vurulmamalıdır. Çok önemli olan bir adım olan diğer bir yapılmaması gereken hareket, kapaklı rulmanların içerisine yağ basılıp kapatılmamalıdır. Çünkü kapaklı rulmanlar yağlamasız tiptir. İmalat zamanında kullanılacak gres yağı sayesinde tekrar bir yağlama gerektirmez.

Ayrıca diğer bir işlem ise bir üretim tesisindeki rulmanların teker teker değiştirilmesi yerine rulmanların hepsinin birden değiştirilmesidir. Bu ise size yeni bir problemden dolayı üretimin aksamasını ve zamandan kayıp olmasını engelleyecektir. Rulman montajında dikkat etmemiz gereken adımlara geçersek, öncelikle ilk dikkat etmemiz gereken kural rulmanları, montaj yapacağımız zaman ambalajından çıkarmaktır. Biz montaj yapacağımız zamana kadar içinde bulunduğu ortamdan toz, nem gibi etkiler sebebiyle olumsuz etkilenebilir. Montaj sırasında kullanılacak kuru eldiven de bu etkiden korunmak içindir. Rulman üreten firmaların bir çoğu üretim esnasında onu bu etkilerden korumak ve oksitlenmesini engellemek için zaten yağ bastığı için bu yağı temizleyip de tekrar yağ basmaya gerek yoktur. Zaten sizin kullanacağınız yağ da bu yağa uyum sağlayacaktır.

Rulman montajındaki kullanılacak yöntemler ise, ısıtarak, pres baskı ile, hidrolik, rulman çakma seti ile montajdır. Bilyalı rulmanlar ise indüksiyon ile ısıtma ile rulmana verilen tahribat nerdeyse sıfıra düşürülür.

Rulmanların Depolanması Nasıl Olmalıdır?

Büyük çaplı ve ağır rulmanlar, sarsıntılarda oluşacak tahribatı minimize etmek için yatay olarak stoklanır. Bulunduğu deponun sıcaklığı +6 ile +25 derece sıcaklıkta olmalıdır ve gece ile gündüz arası sıcaklık farkı 8 dereceyi geçmemelidir. Bağıl nem %65 den fazla olmamalı ve asla direkt olarak ısıya maruz kalmamalıdır. Asit, baz gibi herhangi bir aşındırıcı kimyasal malzemelerden de uzak tutulmalıdır. Stoklanmada ağaç raflar kullanılır. Kapaklı rulmanlar 2 yıl, açık rulmanlar ise 5 yıl depolanırlar.

Kısa ve pratik bilgiler verecek olursak; gürültüyü en aza indirmek ve iyi bir sızdırmazlık için plastik kafesli rulmanlar kullanılmalıdır. Çünkü metal kapaklıların sızdırmazlığı iyi değildir. Eğer çalışma ortamı sıcaklığı yüksek ise metal kapaklı kullanılmalıdır. Makaralı rulmanlarda ise esneklik azdır.

Rulman Arızalarını Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

Rulman arızalarını önlemek için;

► Kestirimci bakım ve durum izleme yapılmalı
► Kaliteli rulmanlar ve gres yağı kullanılmalı,
► Rulmanın montajı ve demontajı hatasız yapılmalı,
► Temizliğin, sızdırmazlığın iyi olması,
► Aktarma elemanı ve balans ayarının doğru yapılması gerekir.

Aşağıdaki videoda rulmanların yapımı hakkında bilgi verilmektedir.