Ayırıcılar 3. Bölüm |
ElektrikPort Akademi

Yüksek gerilim sistemlerinde devre yüksüz iken açma kapama işlemlerini gerçekleştiren ayırıcılar hakkındaki yazımızın üçüncü bölümünde ise görevlerine göre ve kumanda şekillerine göre çeşitlendirmeye devam edeceğiz. Ayırıcı etiketi nasıl okunur? Harf ve rakamların anlamları neler? Bu soruların cevaplarını da yazımızda bulabilirsiniz.

A- A+

02.07.2015 tarihli yazı 73478 kez okunmuştur.

Ayırıcı Kesici Topraklama Şalt Orta Gerilim Yüksek Gerilim ElektrikPort Akademi

Yük altında açma kapama yapamayan, ancak enerji akış doğrultusunda sistemin kendisinden sonra gelen kısmını gerilimsiz bırakmaya yarayan cihazlara ayırıcılar denildiğini yazı dizimizin ilk bölümünde belirtmiştik. Bu yazımızda ise ayırıcı çeşitlerini incelemeye devam edeceğiz. Ayırıcıları görevlerine göre, kumanda şekillerine göre sınıflandırma yaptıktan sonra ayırıcı etiket değerleri incelenecektir.

Görevlerine Göre Ayırıcılar

Görevlerine göre ayırıcılar; hat ayırıcısı, bara ayırıcısı, toprak ayırıcısı, by-pass ayırıcısı, transfer ayırıcısı, bara bölümleyici ayırıcılar olmak üzere çeşitlere ayrılırlar.

Şekil 1: Tek Bara Sistemindeki Ayırıcılar

► Hat Ayırıcısı

Enerji nakil hatlarının giriş veya çıkışlarında beraber kullanıldığı kesici ile hat arasına bağlanır. Beraber kullanıldığı kesici açık iken açma ve kapama yapabilen ayırıcılardır.

► Bara Ayırıcısı

Enerji nakil hatlarının baralara girişinde ve çıkışında kesici ve bara arasına bağlanır. Beraber kullanıldığı kesici açık iken açma kapama yapabilen ayırıcıdır.

► Topraklama Ayırıcısı

Enerjisi kesilmiş devre veya hatların üzerinde kalan artık birikmiş enerjiyi toprağa akıtmaya yarayan ayırıcılardır. Birlikte kullanıldığı kesici ve ayırıcı açıldıktan sonra kapatılabilir. Hatta enerji var iken kapatılamaz. Devrede enerji var iken kapatılmasını önlemek için değişik şekillerde çalışan kilit tertibatları vardır. Bu kilitleme mekanizmaları sayesinde birlikte kullanıldığı kesici ve ayırıcı kapalı iken toprak ayırıcısının kapanması engellenir. Hat ve trafo direklerinde kullanılan ayırıcılar açıldığında enerji olmayan çıkış tarafı topraklanmaktadır. Orta gerilim modüler hücre sistemlerinde bulunan ayırıcılarda kilitleme mekanizmaları sayesinde, topraklama ayırıcısı diğer ayırıcılar açık iken kapatılamaz.

Şekil 2: Topraklama Ayırıcısının Tek Hat Şemasında Gösterimi

► İlginizi Çekebilir: İzolatörler 1. Bölüm | ElektrikPort Akademi

► By-pass Ayırıcısı

Tek bara sisteminde devreden enerji çekilir iken, beraber kullanıldığı kesici kapalı iken, açıp kapatılabilen ve kesiciye paralel olarak bağlanan ayırıcılardır. Kesicinin bakıma alındığı veya arıza yaptığı durumlarda baraya enerji vermeye yarar. Kesici arızalandığında ve bakıma alındığında kesici gibi kullanılarak devreye enerji veren bir yük ayırıcısıdır.

► Transfer Ayırıcısı

Çift bara sisteminde, ana bara ile yedek barayı (transfer bara) birbirine bağlayan ayırıcılardır. Ait olduğu kesici kapalı iken açılıp kapatılan ayırıcıdır. Fiderin kesici ve ayırıcıları, arıza yaptığı veya bakıma alındığı zamanlarda, enerjinin sürekliliğini sağlamak için transfer bara üzerinden fiderin (çıkış besleme) beslenmesini sağlar.

► Bara Bölümleyici Ayırıcılar

Aynı gerilimli baraların birleştirilmesinde veya ayrılmasında kullanılan ayrıcılardır.

Şekil 3: Bara Bölümleyici Ayırıcısı

► İlginizi Çekebilir: Elektrik Dağıtım Şebekeleri

Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar

Kumanda şekillerine göre ayırıcılar; elle kumandalı, mekanik kumandalı, elektrik motoru ile kumandalı ve basınçlı hava ile kumandalı olarak çeşitlere ayrılır.

► Elle Kumandalı Ayırıcılar

Emniyet mesafesi fazla olan bazı ayırıcılarda açma kapama işlemi yapılırken mekanik hareketi sağlayan kol uzaktan bir ıstaka (fiber malzemeden yapılmış, ucu kancalı uzun sopa şeklinde bir alet) ile hareket ettirilir.

► Mekanik Kumandalı Ayırıcılar

Açma kapama işlemi için hareketi sağlayan, düzenin çalışması 30 mm çapında ve 3 m boyunda galvanizli çelik malzeme yardımıyla elle yapılan ayırıcılardır. Bazılarında bu mekanik düzenek dişlilerle hareketin iletildiği bir sistemdir.

► Elektrik Motoru ile Kumandalı Ayırıcılar

Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanizmanın hareketi bir elektrik motoruyla sağlanır. Elektrik motoru bir yönde çalıştırıldığında ayırıcı kapanır. Diğer yönde ayırıcı açılır. Motorlu kumandalı sistemlerde motorun hareketi özel bir dişli sistemi vasıtasıyla çıkış miline iletilir. Motor ve dişli sistemi, yardımcı kontak takımı ile birlikte dış tesirlere karşı korunmuş ve ısıtıcılı bir kutu içine yerleştirilmiştir. Kullanılan motorlar AC veya DC motor olabilir. Enerji kesilmelerinde elle kumanda edilebilir.

Şekil 4: Ayırıcı Kumanda Motoru

► İlginizi Çekebilir: Baralar ve Bara Sistemleri | 1. Bölüm

► Basınçlı Hava ile Kumandalı Ayırıcılar

Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanik düzenek (pnomatik) bir sistemle hareket ettirilir. Bu sistemin düz çalışmasıyla ayırıcı kapanır. Ters çalışmasıyla ayırıcı açılır.

Ayırıcı Etiket Değerleri

Bir ayırıcının etiketinde genelde bulunması gereken bilgiler şunlardır:

► Tip: İmalatçının standartlarına göre belli harf veya rakamlardan oluşur. Ayrıca ayırıcının cinsini ve yapısını belirler.

► Nominal gerilim (Un) : Ayırıcının devamlı çalışabileceği maksimum gerilim değeridir.

► Nominal akım (In): Ayırıcının kontakları üzerinden sürekli olarak geçirebileceğimiz, akım değeridir.

► Kısa devre akımı (Ik): Ayırıcının belli zaman aralıkları için verilen maksimum kısa devre akımın değerleridir.

► Dinamik kuvvetler akımı: Ayırıcının dinamik kuvvetlere maruz kalabileceği değerdir.

► Maksimum işletme gerilimi: Ayırıcının kısa bir süre için çalışabileceği maksimum gerilim değeridir.

► Firma ismi, üretim seri no, imalat yılı: Dahili ve harici tip ayırıcıların özelliklerini belirlemek için bazı değerlerin bilinmesi gerekir. Bunlar anma gerilimi, anma akımı, anma kısa devre akımı, kullanma yeri ve tipidir. Ayırıcıların isimleri, özelliklerini belirten harfler ve rakamlar ile anılır. Bu isimlerde bulunan harfler ve rakamlar şunlardır.