Doğru Akım Motorları 3 |
Elektrikport Akademi

Yazımızın üçüncü bölümünde doğru akım motor çeşitlerini inceleyeceğiz. Fırçalı ve fırçasız doğru akım motorlarını açıkladıktan sonra motorları beslenme ve uyarma şekline göre sınıflandırmalar yapıp elektriksel eşdeğer devrelerini vereceğiz.

A- A+

07.02.2014 tarihli yazı 43149 kez okunmuştur.

Fırçalı Doğru Akım Motorları

İlk yazımızda doğru akım motorlarının çalışma prensibini açıklarken zaten fırçalı DC motorların çalışma prensibini açıklamıştık. Motorun endüvisine dışarıdan verilecek akım fırça ve kollektör yolu üzerinden verilir. Fırçaların kollektörle akım alışverişi yapan parçaları olduğunu ve karbon ve metal tozlarından yapıldığını birinci yazımızda söylemiştik. Mümkün olduğu kadar bir motorda aynı cins fırçalar kullanılmalı ve fırça boyları da eşit olmalıdır.

► Şekil 1: Doğru Akım Motorlarında Fırça

Fırçasız Doğru Akım Motorları

Fırçalı motorlarda fırça ve kollektör var dedik. Fırçasız doğru akım motorlarında bunlar yoktur. Motorun hareketli kısmı olan rotor uyarmayı yapar. Gerilim, makinenin duran kısmı statordan verilir. Yani endüktör ile endüvi yer değiştirmişlerdir. Yapısı senkron motor gibidir.

Yapısında fırça ve kollektör olmadığı için fırçalı motorun bu kısmında oluşan mekanik kayıplar fırçasız doğru akım motorlarında yoktur. Bobin sayısı arttırıldığında ise makineden yüksek tork alınır.

► Şekil 2: Brushless DC Motor

► İlginizi Çekebilir: DC Motorlar Nasıl Çalışır?

Motorun çalışması için sargıya gelen akımı kontrol etmek gerekir. Bunun için fırçasız DC motorlarda elektronik bir devre kullanılır. Bu yüzden gerekli yarı iletkenler ve devre elemanları kullanılması gerektiğinden maliyet açısından dezavantajlıdır. Uygun sürücüler yardımıyla moment, hız veya devir yönü kontrol edilebilir. Ayrıca yüksek verimle çalışırlar. Inrunner ve Outrunner olmak üzere iki çeşittir.

Beslenme ve Uyarma Şekillerine Göre Doğru Akım Motorları

► Serbest Uyarmalı Doğru Akım Motoru

Ana kutup sargıları uyarma sargılarına bağlı değildir. Uyarma sargıları bağımsız bir doğru akım şebekesinden beslenerek uyarma alanı oluşturulur. Bu yüzden bağımsız iki ayrı doğru akım kaynağına gerek vardır.

► Şekil 3: Serbest Uyarmalı Doğru Akım Motoru Endüvi ve Uyarma Elektriksel Eşdeğer Devresi

► Şönt Uyarmalı Doğru Akım Motoru

Uyarma sargısı endüvi sargısına paralel bağlanan motor türüdür. Aşağıdaki şekilde R_a ile gösterilen endüvi direnci, R_f ile gösterilen uyarma sargılarının direncidir.

► Şekil 4: Şönt Uyarmalı Doğru Akım Motor Elektriksel Eşdeğer Devresi

► Seri Uyarmalı Doğru Akım Motoru

Bu makine türünde uyarma sargıları endüvi sargılarına seri bağlanır. Yine aşağıdaki şekilde R_a endüvi direncini, R_f uyarma direncini göstermektedir.

► Şekil 5: Seri Uyarmalı Doğru Akım Motoru Elektriksel Eşdeğer Devresi

► Kompund Uyarmalı Doğru Akım Motoru

Kutuplarında hem seri uyarma sargısı hem de şönt uyarma sargısı olan motorlardır. Bağlantı şekline göre kompund doğru akım motorları ikiye ayrılır. Şönt sargı seri sargıdan önce bağlanmışsa bu tür motorlara kısa şönt kompund motor, şönt sargı seri sargıdan sonra bağlanmışsa bu tür motorlara da uzun şönt kompund motor denir.

► Şekil 6: Kısa Şönt Bağlantılı Kompund Uyarmalı Doğru Akım Motoru Eşdeğer Devresi

► Şekil 7: Uzun Şönt Bağlantılı Kompund Uyarmalı Doğru Akım Motoru Eşdeğer Devresi