Standart ve Standardizasyon Nedir?
Dünya genelinde ticaretin yerellikten daha çok global bir hal almasıyla beraber adını sıkça duymaya başladığımız kavramlardan birisi de "standart" kavramıdır. Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız “standart” kelimesinin anlamı için Türk Dil Kurumu(TDK)’ nun sözlüğüne baktığımızda; belli bir tipe göre yapılmış veya ayrılmış, ölçün, ölçünlü, tek biçim, anlamıyla karşılaşmaktayız.
Günümüz dünyasında gerek hizmet sektöründe gerekse de imalat sektöründe çalışan tüm işletmeler gözlerini uluslararası arenaya çevirmiş durumdadır. Üretilen her ürün ya da hizmet bir nebze çalışan insan kaynağının da etkisiyle beraber var olduğu bölgesine ait nitelikler taşımaktadır. Gerek insan faktörü, gerek ekonomik şartlar gerekse de çevresel faktörler nedeniyle çoğu zaman yerel yaklaşımlardan kurtulmak ne yazık ki mümkün olmamaktadır. Örnek vermek gerekirse hizmet sektöründe çalışan bir işletmenin farklı ülkelerde hatta ve hatta aynı ülkenin farklı bölgelerinde dahi farklı yaklaşımlarını görmek zor değildir. Aynı zamanda Afrika kıtasında ve Avrupa kıtasında aynı amaç için üretilmiş ürünlerde büyük farklılıklar gözlenmesi de günlük hayatta sıkça karşılaşılaştığımız şeylerdir. Bu durumun önüne geçmek adına üretilen hizmet ya da ürünün; üretildiği her yer de aynı özellik ve kalitede olmasının sağlanması için "standart" kavramı ortaya atılmış ve günümüze kadar büyük bir gelişme göstermiştir. Günümüzde ise birçok işletme için olmazsa olmaz niteliğindedir.
Standart Nedir?
Kalite alanında uluslararası çalışmalar yapan kurumların tanımlarına baktığımızda ise; bir şeyi yapmak için daha önceden karar verilmiş yol ya da yöntemdir, anlamıyla karşılaşmaktayız. Bu yol ya da yöntem, ürünün imalatı, bir sürecin yönetilmesi, bir hizmetin sağlanması ya da malzemelerin tedarik edilmesini içerebilir, kuruluşlar tarafından üstlenilen ve müşterileri tarafından kullanılan bir dizi faaliyeti kapsayabillmektedir.
Standart olgusu aynı zamanda konunun uzmanı olan ve temsil ettikleri kurumların ihtiyaçlarını bilen, imalatçı, satıcı, alıcı, meslek birlikleri, kullanıcı ve düzenleyici insanların tamamının oluşturmuş olduğu bilgi birikimidir.
Standartlar gönüllü kullanıma esas alınarak geliştirilmektedir. Çünkü hiç bir kişiye, kuruma vb. hayatını daha güçleştirecek bir kurallar bütünü dayatılamaz. Standartlar sonucu belirli olan bir öneridir ve işinizi daha iyi yapman için belirlenmiş kurallar bütünüdür.
Standartların, paydaşların sayıca dengeli şekilde katılımın sağladığı bir ortamda ve ortak çalışma oluşturulması gerekmektedir. Pek çok alanda uygunluk ve kalitenin sağlanması ve değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.
Standartların uygulanması bir tercih meselesidir. Standartlara uymak zorunlu değildir. Bundan dolayı mevzuatlarla aynı mantıkla düşünülmemelidir. Ancak standartlar mevzuatlarda yer alarak zorunlu kılınabilir ya da zorunluluğu kaldırılabilir.
Standart kavramını yaşayan dökümana benzetmek yanlış olmayacaktır. Bu standart genellikle oluşturulduğu gibi kalmaz. İlgili alandaki gelişmeler, ihtiyaçlar ve sorunlar doğrultusunda yenilenebilmektedir. Dönemin ihtiyaçlarına göre sökterde bulunan paydaşların gereksinimlerine göre güncellenebilmektedir. Güncelliğini yitirmiş standartlar ise yine aynı şekilde yürürlükten kaldırılabilmektedir.
Standartların Amaçları Nelerdir?
Standartlar her sektörde zorunlu değildir, bazı sektörlerde uyulup uyulmaması tamamen tüketici taleplerine ve üretici taleplerine bağlıdır. Ancak standartlara uyulduğu takdirde işletmelere olumlu yönde faydalar sağlayacağı aşikardır.
Standartların asıl amacı, işletme verimliliğini arttırmak ve aynı zamanda insanların sağlıklı ürünler ile buluşmasını sağlamaktadır. Standartların en önemli faydalarından biri de denetimdir.
Standartlara uyum sağlayan bir işletme ya da organizasyon, ilgili standart kuruluşu tarafından denetlenmektedir. Bu denetimlerle standartlara uygun olup olunmadığı noktasında kontrol istenmektedir. Standartların ortadan kaldırılması durumunda, herkes kendi çıkarları doğrultusunda haretket edecek ve bu durum da tüketiciler için büyük bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır.
Standartların sağladığı pek çok fayda vardır.
Bunlar;
►Kontrol ve denetimi arttırmaktadır.
►Daha verimli bir iş planlama süreci uygulama şansı tanımaktadır.
►İş sürecindeki zararlar minimum seviyeye inmektedir.
►Hizmet kalitesini ve firmanın prestijini arttırmaktadır.
►Toplumsal ve teknolojik değişimlere uyum sağlamaktadır.
►Genel kalite prosedürlerine bağlı kalınmaktadır.
Dolayısıyla standart kavramı, işletmeler için büyük bir önem arz etmektedir. Standartlara uyum sağlayan işletmelerin rakip firmalardan daha gelişmiş ve daha geniş bir pazara sahip olduğu söylenebilir.
Günümüzde yeni bir trend haline gelmiş olan; çevre sağlığı ve sürdürülebilirlik kavramlarının standartların hazırlanma sürecinde dikkate alındığı bilinmektedir. Bundan dolayı büyük önem arz etmektedir.
Standartların Faydaları Nelerdir?
Standartların ana hedefi bir ürün ya da hizmetle ilgili aynı beklentileri paylaşan insanlara belirlenmiş olan direktiflerle güvenilir bir ortam sağlanmasıdır.
Bu temelin ana amaçları;
►Tasarruflu ve verimli bir iş planı oluşturmak
►Ticareti kolaylaştırmak
►Tasarruf, verim ve birlikte işleyebilirlik için bir çerçeve sunmak, kaynakları doğru şekilde yönetmek
►Tüketiciyi korumak
►Güvenini vermek tir.
Uluslararası Geçerliliği Olan ISO Standartları Nelerdir?
Bunlar;
►ISO 9001: Kalite Yönetim Sistemi; Daha verimli çalışma ve ürün hatalarının azalmasının sağlanması için
►ISO 50001: Enerji Yönetim Sistemleri; Enerji tüketimini düşürmesi için
► İlginizi Çekebilir:
ISO(International Organization for Standartization) Standartları
Ancak standartların faydalarını; üreticiye, tüketiciye ve ekonomiye faydaları olarak üçe ayırabiliriz.
Bunlar:
►Standartların Üreticiye Olan Faydaları
►Standartların Tüketciye Olan Faydaları
►Standartların Ekonomiye Olan Faydaları
Standartların Üreticiye Olan Faydaları Nelerdir?
►Üretimin daha önceden belirlenmiş olan plan ve programa göre yapılmasına yardımcı olmaktadır.
►Standartın belirlemiş olduğu kalite ve seri imalata imkan sağlamaktadır.
►Üretim maliyetini düşürme konusunda büyük fayda sağlamaktadır.
►Kayıp ve artıkları asgariye indirmektedir.
►Üretim verimliliğini arttırmaktadır.
►Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırarak, stokların azalmasını sağlamaktadır.
Standartların Tüketiciye Olan Faydaları Nelerdir?
►Tüketiciyi bilinçlendirme konusunda önemli bir rol almaktadır.
►Fiyatların ucuzlamasını sağlamaktadır.
►Fiyat ve kalite yönünden aldatmacayı önlemektedir.
►Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlamaktadır.
►Can ve mal güvenliği sağlama konusunda faydaları çok fazladır.
Standartların Ekonomiye Olan Faydaları Nelerdir?
►Kalite seviyesi düşük üretimle meydana gelen emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırmaktadır.
►Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olmaktadır. Sanayiyi belirli hedeflere yöneltmektedir.
►Yanlış anlaşılmaları ortadan kaldırmaktadır.
►Sanayiyi belirli hedeflere yönelterek üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olmaktadır.
►Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olmaktadır.
►Piyasadaki rekabeti arttırarak, üretim kalitesinin artmasını sağlar.
►İhracatta üstünlük sağlamaktadır.
►Piyasadaki kötü malı silmektedir.
Standart Tipleri Nelerdir?
Standartlar iki farklı alanda farklılık gösterebilmektedir:
►Anlaşma Tipi
►Anlaşmanın yapılmasında rol alan insanların, kurumların ya da ülkelerin sayısı
Standart kategorileri genellikle yapacakları işlevlere göre sınıflandırılmaktadır. En yaygın olanı, mutlak gereklilikleri ayrıntılarıyla belirleyen şartnamelerdir. Genel olarak, ürünlerin güvenliği ve kullanıcı toplumunca yüksek seviyede güven ve güvence talep edilen benzeri uygulamalar için kullanılmaktadır.
Davranış kuralları uzman ve bilinçli uygulayıcılar tarafından gerçekleştirilmelidir. Bu uygulamalar güvenilir kıstaslar sunmaktayken, bir ölçüde esneklik sağlayacak şekilde geliştirilmektedir. Genel olarak inşaat ve inşaat mühendisliği endüstrilerinde kullanılmaktadır.
Belirlenmiş olan metotlar nettir, nerede uygulanabilirse zorlu koşul ve mekanlarda güvenle tekrarlanacak ölçüm, test veya belirlenmesi için üzerinde anlaşılmış yöntemler saptamaktadır. Genel olarak baktığımızda; standart yapmanın dahi bir standartı olduğunu görmekteyiz.
Standart Çeşitleri Nelerdir?
Bu gruplar;
►Yapı Karakterine Göre Standartlar,
►Uygulama Şekillerine Göre
►Uygulama Alanlarına Göre
Yapı Karakterine Göre Standartlar Nelerdir?
Temel Standartlar: Biçim ve kıyaslamaya yarayan genellikle mal ve hizmet alışverişlerinde anlaşmaya yarayan kapsamlı standartlardır. (Ölçü birimi, yazı, rakam, terimler gibi…)
Türev Standartlar: Temel standartlardan yararlanmak amacıyla meydana gelmekte olan standartlardır. (Madde, mamul, metot ve hizmet…)
Uygulama Şekillerine Göre Standartlar Hangileridir?
Standartlar uygulanma şekillerine göre; ihtiyari standartlar ve mecburi standartlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bunlar ihtiyari ve mecburi standartlardır.
İhtiyari (seçmeli) Standartlar: Mecburi olarak uygulamaya konulan standartların dışında yer alan standartlardır. Özetle, ulusal standart enstitüleri tarafından ülke ihtiyaçları göz önünde tutularak düzenlenmiştir. Ve bu uygulamalar ilgililerin isteğine bırakılmıştır.
Mecburi Standartlar: Can ve mal güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili olan ve bakanlıkça yürürlüğe konmuş standartlardır. Ülkemizde, mecburi uygulamaya konulması gerekli olduğu düşünülen bir standart TSE’ nin tavsiyesiyle standardın ilgili olduğu bakanlığın onay vermesiyle birlikte Resmi Gazete’ de yayınlandıktan sonra uygulamaya konulur.
Uygulama Alanlarına Göre Standartlar Hangileridir?
İşletme Standartları: İşyerlerinin daha önceden belirlenmiş bazı ihtiyaçlarının karşılanması için düzenledikleri özel standartlardır.
Endüstriyel Standartlar: Aynı malı üreten sanayi kuruluşlarının üretmiş oldukları mamulleri için hazırlamış oldukları standartlardır.
Milli Standartlar: Kuruluşlarının milli sınırlar içerisinde uygulamak üzere yapılan standartlardır.
Bölgesel Standartlar: Ticari ilişkilerde bulunan ülkelerin ortak konularda birbirlerine fayda sağlamak amacıyla aralarında anlaşarak düzenledikleri ve birlikte uyguladıkları standartlardır.
Milletlerarası Standartlar: Standart kuruluşlara üye olan; milli standart kuruluşları tarafından hazırlanan ve üye ülkelerde uygulanan standartlardır.
Standartların Oluşturulması ve Yayınlanması Süreci Nasıl İşlemektedir?
Standartlar oluşturulurken en önemli şeylerden birisi de paydaşların bir araya gelerek, katılım sağlamasıdır. Standartların geliştirilmesindeki hedeflerden birisi de tüm paydaşların dengeli şekilde temsili ve katılımlarını sağlamaktır. Standardı kullanan ve bir şekilde etkilenen her kişi, kurum vb. bu paydaşların içerisinde yer almaktaadır.
Bundan dolayı standartların hazırlanması sürecini, “Ülkemizde standartların hazırlanması” ve “Uluslarası Platformlarda Standartların Hazırlanması” olarak ayrı ayrı incelenmesi daha doğru olacaktır.
Ülkemizde Standartlar Nasıl Hazırlanmaktadır?
Herhangi bir çalışma alanında, konunun uzmanları teknik içeriğe hakim olduğundan emin olduklarında paydaşlarla bir araya gelmektedir. Ve yapılan bu paydaşlarla gerekli gördükleri takdirde bir çalışma grubu oluşturabilmektedirler.
Çalışmalara katılan kişilerin belirlenmesinde gönüllülük esastır. Kimse zorla bu çalışma gruplarına dahil edilemez. Kurulan çalışma grubu kendi belirlemiş olduğu takvime göre toplanarak belirli çalışmalar yapar ve bu çalışmaların sonunda kendi standart metnini oluştur. Sonrasındaki süreçte standardizasyonun oluşması için TSE’ yle birlikte çalışmalarını sürdürmeye devam eder. Standart oluşumu tamamlandığında ise çalışma grubu dağılmaktadır.
Uluslararası Platformlarda Standartlar Nasıl Hazırlanmaktadır?
Standartların oluşturulması ise büyük oranda çok daha spesifik bir alanda üye ülkeleri temsilen gelen uzmanların bir araya geldiği çalışma gruplarına bırakılmıştır. Bu tür kuruluşların üye ülkeleri, ülkelerin ulusal standardizasyon kuruluşlarıdır; Türkiye’ de bu görevi TSE yürütmektedir.
Standartların Görüşe Sunulması ve Oylama Süreci Nasıl İşlemektedir?
Uluslararası standartlar söz konusu olduğunda ise üye ülkelerin standardizasyon kuruluşları tarafından oylamaya açılmaktadır. Her ülkede farklı bir kurum bu görevi yürütmektedir. Ülkemizde ise bu süreci TSE yönetmektedir.
TSE’ nin belirlemiş olduğu teknik komiteler ülkemizde bir standart oluşturmak istediğinde TSE aracılığıyla ilgili metin paydaşlara duyurulmakta ve belirlenmiş olan süre içerisinde olumlu ya da olumsuz görüşlerinin TSE’ nin kendi sistemi üzerinden ulaştırılması beklenir. Bu süre her alan için farklı olsa da minimum 2 ay olarak belirlenmektedir.
İrdeleme(mütalaa) süreci tamamlandıktan sonra gelen görüşler incelemeye alınmaktadır. İlgili teknik komite gelen görüşleri değerlendirdikten sonra gerek görürse yeniden düzenleyebilir. Gerekli görürse tekrardan bu standartlar irdelenerek yayım sürecine geçilebilir.
Standardizasyon Nedir?
Standardizasyonun ne olduğunu net şekilde anlamak içinde standart kavramını anlamamız gerekmektedir. Standartın ne olduğunu anlamak için TSE’ nin tanımlamalarına baktığımızda, bir konuyla ilgili tüm tarafların katılımıyla oluşturulmuş, üzerinden uzalaşma sağlanmış, ortak ve tekrar eden kullanımlar için hazırlanan, yetkili kurumlarca onaylanmış, uygulaması zorunlu olmayan dökümanlar olduğunu görmekteyiz. Bu ilgili kişilerin tanımı aslında paydaşlardan bahsetmektedir ve buna örnek olarak; özel sektör, KOBİler, üniversiteler, kamu, dernek ve birlikler gibi sivil toplum örgütlerinin tamamı paydaşlar olarak kabul edilmektedir.
Standartlar daha önceki bölümlerde bahsedildiği gibi; ürün, hizmet, proses ve tesisler için güvenlik ve kalite gereklerini oluşturmak, süreçleri (imalat, yönetim vb.) iyileştirmek, teknoloji kullanımını yaygınlaştırmak, ticari engelleri kaldırmak, yeni pazarlara açılımı sağlamayı amaçlamaktadır, çevreyi korumak, can ve mal emniyetini sağlamak gibi amaçlar için hazırlanmaktadır.
Standartlar, insan sağlığını, can ve mal güvenliğini her şeyden önde tutmaktadır. Standartlar aynı zamanda ürünlerin bir örnek niteliğinde, kaliteli, kullanım amacına elverişli olmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bunu sağlarken de özellikle ekonomik olarak üretilmelerini öngörmektedir. Özetle standartlar bilimsel, teknik ve deneysel çalışmaların kesinleşmiş sonuçlarının esas alınarak almış doğruları ispatlamış dökümanlardır.
Standardizasyon kavramı için EN45020 “Standardizasyon ve ilgili faaliyetler – genel terimler ve tarifleri” standardına baktığımızda; mevcut ve potansiyel problemler dikkate alınarak, belirli bir konuda ortak ve tekrar eden kullanımlar için uygun seviyede düzenin elde edilmesi amacıyla gerekli hükümlerin oluşturulması faaliyetidir, kavramıyla karşılaşmaktayız.
Standardizasyon dediğimiz faaliyet 3 süreçten oluşmaktadır.
Bunlar;
►Standartların Oluşturulması
►Standartların Yayınlanması
►Standartların Uygulanması dır.
Standardizasyonun bir çok faydası bulunmaktadır. Ancak bunların en önemlileri; ürün, proses ve hizmetlerin amacına uygunluk geliştirilmesi, ticari engellerin aşılması ve teknolojik işbirliğinin kolaylaştırılmasıdır.
Standardizasyonunun süreçleri kuruluşlar aracılığıyla tamamlanmaktadır. Dolayısıyla standartların oluşması, standardizasyon için belirlenmiş temel ilkelere uygun şekilde standartları onaylanması ve yayımlanması yine bu standardizasyon kuruluşların yetkisindedir.
Standardizasyonun Paydaşları Kimlerdir?
Standadizasyonun paydaşları; sanayi, sektörde yer alanlar, KOBİ’ler, akademiler, kamu kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, tüketiciler, odalar, ticari birlikler, belgelendirme ve akreditasyon kuruluşları gibi standardizasyona dahil olabilecek pek çok taraftan oluşmaktadır.
Kaynaklar:
► TSE (Türk Standartları Enstitüsü)
► ISO (International Organization for Standartization)
► bsi (British Standart Institution)
► IEEE (The Institute of Electrical and Electronics Engineers)
► IEC (The International Electrotechnical Commission)
► CEN (The European Committee for Standardization)
- Dünyanın En Görkemli 10 Güneş Tarlası
- Dünyanın En Büyük 10 Makinesi
- 2020’nin En İyi 10 Kişisel Robotu
- Programlamaya Erken Yaşta Başlayan 7 Ünlü Bilgisayar Programcısı
- Üretimin Geleceğinde Etkili Olacak 10 Beceri
- Olağan Üstü Tasarıma Sahip 5 Köprü
- Dünyanın En İyi Bilim ve Teknoloji Müzeleri
- En İyi 5 Tıbbi Robot
- Dünyanın En Zengin 10 Mühendisi
- Üretim için 6 Fabrikasyon İşlemi
- Enerji Yönetiminde Ölçümün Rolü: Verimliliğe Giden Yol
- HVAC Sistemlerinde Kullanılan EC Fan, Sürücü ve EC+ Fan Teknolojisi
- Su İşleme, Dağıtım ve Atık Su Yönetim Tesislerinde Sürücü Kullanımı
- Röle ve Trafo Merkezi Testlerinin Temelleri | Webinar
- Chint Elektrik Temel DIN Ray Ürünleri Tanıtımı
- Sigma Termik Manyetik Şalterler ile Elektrik Devrelerinde Koruma
- Elektrik Panoları ve Üretim Teknikleri
- Teknik Servis | Megger Türkiye
- Güneş Enerji Santrallerinde Yıldırımdan Korunma ve Topraklama
- Megger Türkiye Ofisi