Geçmişten Bugüne Uzay Kıyafetleri |
1. Bölüm
Uzay kıyafetleri yıllar boyunca hızlı bir şekilde gelişti. Bu kıyafetler Ay, Mars ve ötesine yapacağımız sonraki gezilerimizde hayati bir rol oynayacak. Uzay keşfini mümkün kılmak için güvendiğimiz teknolojiler sürekli gelişiyor. Uzay keşfi için gerekli olan en önemli teknolojilerden biri, uzay kıyafetidir. Uzay giysisi, insanların uzayda hayatta kalmasını sağlayan en önemli şeylerden biridir.
25.11.2020 tarihli yazı 8033 kez okunmuştur.
Astronotları güvende tutmak için özel giysiler olmadan, Ay'a iniş ve ilk uzay yürüyüşü gibi durumlar mümkün olamazdı. Tıpkı uzay araçlarında olduğu gibi, uzay kıyafetleri de gelişmekte ve astronotları korumada daha etkili olmaktadır. Bilimsel görevlerin ötesinde, bugün geliştirilen uzay kıyafetlerinin yarın uzay turistleri tarafından giyilen giysilerin temelini atma şansı çok yüksek.
İlk uzay kıyafetlerinden bu yana ne kadar ilerlediğimize hızlıca bir bakalım.
İlk uzay kıyafetlerinden bu yana ne kadar ilerlediğimize hızlıca bir bakalım.
Erken Baskı Kıyafetleri
İlk basınçlı giysi 1918'de Fred M. Sample tarafından patentlendi. Bu kıyafet elastik bir malzemeden yapılmıştı ve hava geçirmez bir bodysuit, kolayca açılıp kapanabilen bir kask ve bir basınçlı hava kaynağına ve bir pompaya bağlı esnek bir hava besleme hortumu içeriyordu.
1934'te, dünya çapında tek başına uçan ilk kişi olan havacı – ya da pilot - Wiley Post, kauçuk üreticisi B.F. Goodrich'in 12.1 km'ye (40.000 fit) ulaşmasını sağlayan bir lastik basınçlı takım yaratmasını sağladı. Daha sonraki bir versiyonu, pamuklu giysilerin üzerine dökülen lateksten yapılmıştı ve cam siperliği sahip metal bir kaskı vardı. Russell Colley daha sonra dizlerde, kalçalarda ve dirseklerde eklemleri bölümlere ayıran XH-5 "Domates Solucanı Elbisesi" modelini geliştirdi.
Litton Mark I: İlk Uzay Kıyafetlerinden Biri
1950'lerin başında Dr. Siegfried Hansen, Litton Industries’de çalışırken, farkında olmadan gelecek nesil uzay kıyafetleri için zemin hazırladı. Hansen, bir vakumda giyilmek üzere tasarlanmış bir takım olan Mark I'i yarattı. Mark I bugünün standartlarına göre ilkel görünebilir, ancak giyen kişinin bir boşlukta nefes almasına izin verirken yine de bol miktarda hareket kabiliyeti sunan ilk takımdı.
►İlginizi Çekebilir: NASA, İnsansı Robotu ile Mars'ta Üs Oluşturacak
Daha sonra, ilk insanları uzaya göndermeye çalışan araştırmacılar, giysinin kullanışlılığını fark ettiler. Bugün Mark I, yaygın olarak ilk ekstravehiküler* aktivite kıyafeti olarak kabul edilmektedir.
The Mercury Suit: İlk Amerikan Uzay Giysisi
1950'lerin sonlarında B.F. Goodrich Company tarafından geliştirilen Mercury Suit (Navy Mark IV olarak da bilinir), Birleşik Devletler Donanması tarafından kullanılan tasarımlara dayanan modifiye edilmiş bir basınçlı giysiydi. Giysiler orijinal olarak Russell Colley tarafından Kore Savaşı sırasında kullanılmak üzere tasarlanmıştı. NASA'nın Merkür Projesi 1958'de devreye girdi ve astronotları korumak için bir uzay giysisine olan ihtiyaç hızla ortaya çıktı.
NASA bilim adamları, pilotları yüksek irtifalarda koruma ve Dünya'nınkine benzer bir atmosfer sağlama yeteneği göz önüne alındığında, Mark IV'ün potansiyel bir model olduğunu belirtti. Tasarımı uygun hale getirmek için, giysiyi termal kontrol için alüminyumla kapladılar ve belindeki bir tüp aracılığıyla elbiseye oksijen pompalayan kapalı döngü bir solunum sistemi eklediler.
SK-1: Uzayda Kullanılan İlk Uzay Giysisi
Rus yapımı SK-1, uzaydaki ilk insan Yuri Gagarin'in giydiği kıyafet olma özelliğine sahip. Aslında, çığır açan giysi özellikle Gagarin göz önünde bulundurularak tasarlandı. Kıyafet 1961'den 1963'e kadar kullanıldı ve diğer Vostok görevlerinde astronotlar tarafından giyildi.
Vostok'un yumuşak iniş sistemi olmadığından dolayı giysi, astronotların inmeden önce kendilerini gemiden güvenli bir şekilde çıkarmalarına olanak tanıyan bir fırlatma işlevi ile tasarlandı. 26.000 fit (8 km) kadar fırlatmaya izin verdi ve bir yaşam destek sistemi ile donatılmış olarak geldi.
Vostok'un yumuşak iniş sistemi olmadığından dolayı giysi, astronotların inmeden önce kendilerini gemiden güvenli bir şekilde çıkarmalarına olanak tanıyan bir fırlatma işlevi ile tasarlandı. 26.000 fit (8 km) kadar fırlatmaya izin verdi ve bir yaşam destek sistemi ile donatılmış olarak geldi.
Gemini Uzay Giysileri: Farklı Kullanımlar için Uzay Kıyafeti
Uzay giysisi geliştirmenin ilk günlerinde, farklı ortamlar ve kullanım için farklı giysilere ihtiyaç duyulduğu yavaş yavaş ortaya çıktı.
1960'ların ortalarında tasarlanan Gemini serisi uzay kıyafetleri, farklı olasılıklar için özel kıyafetler oluşturarak bu farklılıkları gidermeye çalıştı. Bunlar, araç içi kullanım için oluşturulan ve Gemini 3'te giyilen G3C'yi içeriyordu.
1960'ların ortalarında tasarlanan Gemini serisi uzay kıyafetleri, farklı olasılıklar için özel kıyafetler oluşturarak bu farklılıkları gidermeye çalıştı. Bunlar, araç içi kullanım için oluşturulan ve Gemini 3'te giyilen G3C'yi içeriyordu.
.jpg)
Bir başka Gemini kıyafeti, hem araç içi hem de ekstra araç kıyafeti olarak kullanılabilen ve 1965'teki ilk Amerikan uzay yürüyüşü sırasında giyilen G4C idi. Gemini kıyafetleri daha sonra Apollo görevleri için değiştirilecek.
Apollo / Skylab A7L: Aya İnen Takım Elbise
Ay'da yürüme hayalini gerçeğe dönüştürmek için NASA, astronotlarını uzay boşluğunda canlı tutmakla kalmayıp aynı zamanda Ay'da yürümek için gereken esnekliği ve manevra kabiliyetini sağlarken hafif de olacak bir takım elbise yaratmak zorundaydı. Tasarım, kullanıcısını radyasyonun etkilerinden korumalı, ayrıca kullanıcıyı zorlu araziye karşı korumalı ve eğilip kayaları toplama yeteneği sağlamalıydı. NASA, bu endişeleri göz önünde bulundurarak, EMU (Ekstravehiküler Hareketlilik Birimi)'lar olarak adlandırdıkları şeyi geliştirdi.
.jpg)
Takım elbise, ünlü akvaryum kaskı ve 300 fit (91 metre) hortumla donatılmış su soğutmalı bir iç çamaşırı içeriyordu. Ayın yüzeyinde yürümek için oksijen ve soğutma suyu içeren ek bir "sırt çantası" da giyildi.
Berkut: İlk Uzay Yürüyüşü Sırasında Giyildi
Bir SK-1 takımından değiştirilerek yapılan Berkut, ilk uzay yürüyüşü sırasında Alexy Leonov tarafından giyilen bir uzay-dışı aktivite (EVA) takımıydı. Giysi, 45 dakikalık aktivite için yeterli oksijen içeriyordu ve yalnızca Voskhod 2 görevi sırasında, kısmen zayıf hareketliliğinden dolayı kullanıldı.
Uzay yürüyüşünün kendisi, daha sonra Sovyetlerin teknolojilerini geliştirmelerine yardımcı olacak kıyafet tasarımındaki zayıflıkları ortaya çıkardı. Yeni başlayanlar için, Leonov'un vücut ısısı uzay yürüyüşü sırasında beklenmeyen bir şekilde yükseldi ve onu sıcak çarpması tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı.
Elbisenin sertliği de Leonov'un Voskhod 2'ye yeniden girişini zor bir hale getirdi ve giysinin yapısal bütünlüğü böylece tehlikeye atıldı. Neyse ki Leonov soğukkanlılığını korudu ve geminin güvenliğine geri döndü, ancak ilk uzay yürüyüşünün neredeyse çok farklı bir sonu vardı.
Uzay yürüyüşünün kendisi, daha sonra Sovyetlerin teknolojilerini geliştirmelerine yardımcı olacak kıyafet tasarımındaki zayıflıkları ortaya çıkardı. Yeni başlayanlar için, Leonov'un vücut ısısı uzay yürüyüşü sırasında beklenmeyen bir şekilde yükseldi ve onu sıcak çarpması tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı.
Elbisenin sertliği de Leonov'un Voskhod 2'ye yeniden girişini zor bir hale getirdi ve giysinin yapısal bütünlüğü böylece tehlikeye atıldı. Neyse ki Leonov soğukkanlılığını korudu ve geminin güvenliğine geri döndü, ancak ilk uzay yürüyüşünün neredeyse çok farklı bir sonu vardı.
Shenzhou IVA:İlk İnsanlı Çin Uzay Uçuşunda Giyildi
Çin'den ilk insanlı uzay uçuşunda giyilen giysiler, Rus SK-1 takımlarından tersine mühendislik ile yapıldı. Rusya, takımları 1992'de Çin'e sattı ve burada parçalara ayrılıp Shenzhou programı için yeniden tasarlandı. Araç içi kıyafet olarak, Shenzhou kıyafeti sıcaklık veya basınç kontrollerine sahip değildi. Ekim 2003'te başlatılan ve Yang Liwei'nin uzaydaki ilk Çinli olduğunu gören, gün boyu süren Shenzhou 5 görevi süresince giyildi.
Sokol: 1973'ten Bugüne
Sokol, Rus uzay aracında basınçsızlaştırma durumunda giyilen, araç içi aktivite (IVA) kıyafetidir. 1971'de Soyuz 11'deki mürettebatın yeniden giriş sırasında basınçsızlıktan ölen mürettebatın ölümüne cevaben oluşturulmuştur. İlk olarak 1973'te geliştirilen kostümler bugün hala bazı görevlerde giyiliyor.
Sokol'da yapılan iyileştirmeler arasında açık devre bir yaşam destek sistemi ve giysinin iç basıncını düzenleyen bir basınç tahliye valfi bulunmaktadır. Giysi, önceden var olan bir uzay giysisinin aksine, bir havacılık giysisinin bir modifikasyonudur. Takılan kişi basınçlı bir kabinde 30 saate kadar ve basınçsız bir atmosferde 2 saate kadar yaşayabilmektedir.
ekstravehiküler*: Kan damarının dışında
Kaynak:
► interestingengineering
►researchgate
Sokol'da yapılan iyileştirmeler arasında açık devre bir yaşam destek sistemi ve giysinin iç basıncını düzenleyen bir basınç tahliye valfi bulunmaktadır. Giysi, önceden var olan bir uzay giysisinin aksine, bir havacılık giysisinin bir modifikasyonudur. Takılan kişi basınçlı bir kabinde 30 saate kadar ve basınçsız bir atmosferde 2 saate kadar yaşayabilmektedir.
ekstravehiküler*: Kan damarının dışında
Kaynak:
► interestingengineering
►researchgate