elektrik port üyelik servisleri elektrik port üyelik servisleri

3 Fazlı Transformatör Sarım Hesabı Nasıl Yapılır?

Üç fazlı transformatörlerin yapım hesapları, bir fazlı transformatörlerin yapım hesabına benzer. Nüve eşit kesitli 3 ayaktan oluştuğundan, bir ayak için hesaplanan değerler diğer ayaklarda da aynı çıkacağından dolayı, hesaplama sadece bir ayak için yapılır. Bu yazıda, üç fazlı transformatörlerin yapılarını inceleyip, transformatör sarımına geçebilmek için yapılması gereken hesaplamaları pratik bir örnekle anlatacağız.



A- A+
25.02.2019 tarihli yazı 28689 kez okunmuştur.

Üç Fazlı Transformatörün Yapısı


Üç fazlı transformatörler yapı ve çalışma bakımdan bir fazlı transformatörlere benzerler. Bu nedenle üç adet aynı özellikteki bir fazlı transformatörün nüveleri birleştirilerek primer ve sekonder sargıları yıldız veya üçgen bağlanarak üç fazlı transformatör elde edileceği gibi, üç ayaklı (bacaklı) bir nüve üzerine primer ve sekonder sargılar sarılarak da elde edilebilir. Üç fazlı transformatörlerde manyetik nüveler genellikle birer yüzeyleri yalıtılmış 0,35mm kalınlığında silisyum alaşımlı sacların sıkıştırılarak paketlenmesinden meydana gelmiştir. Nüvenin kesiti, transformatörün gücüne göre kare, dikdörtgen, artı (+) işareti şeklinde veya çok basamaklı olarak yapılabilir.


Büyük güçlü transformatörlerde nüve içine soğutma kanalları açılır. Nüveyi oluşturmak için küçük güçlerde sıcak haddelenmiş saclar kullanılır. Orta ve büyük güçlerde soğuk haddelenmiş ve yüksek manyetik endüksiyonlu (B=16.000–18.000 Gauss) özel transformatör sacları kullanılır.
 

►İlginizi Çekebilirİndiktör (Bobin) Nasıl Çalışır? | 1.Bölüm



Üç fazlı transformatörlerde çekirdek tipi ve mantel tipi nüveler kullanılır. Çekirdek tipi nüvede her faz sargısına ait ayaklar (bacaklar) birbirine eşittir. Mantel tipi nüvede ise ortadaki ayaklar (bacaklar) yandaki ayakların (bacakların) iki katı kadardır. Bu durum fazların manyetik devrelerinin birbirinden ayrı simetrik şekilde olmasını sağlar. Üç fazlı transformatörlerde her faz sargısı için ayrı ayrı primer ve sekonder sargılar bir fazlı transformatörde olduğu gibi sarılır. Büyük güçlü transformatörlerde nüveye karşı yalıtımı kolaylaştırmak amacıyla gerilimi küçük değerde olan sargı altta, büyük değerde olan sargı ise üsttedir. Alt ve üst sargı arasına presbant yerleştirilir. Büyük güçlü transformatörlerin iletken kesitleri de kalın olur. Sargılarda kullanılan iletkenler bakır veya alüminyumdan yuvarlak veya dikdörtgen şeklindedir. Sargılar, yağlı transformatörlerde izole kâğıtlarla, kuru transformatörlerde ise pamuk veya cam elyaflı ipliklerle yapılır.
 

►İlginizi Çekebilir: Transformatör Bakımı Nasıl Yapılır?



Üç Fazlı Transformatör Bağlantıları


Üç fazlı transformatörlerde üç şekilde bağlantı vardır. Bunlar;

► Yıldız bağlantı,
► Üçgen bağlantı 
► Zikzak bağlantıdır.

Daha çok sıfırlamanın (nötr) istenildiği yerlerde yıldız noktası sıfır olduğundan yıldız bağlantı kullanılır. Nötr hattı istenmeyen yerlerde üçgen bağlantı ve fazlar arasında dengesiz yüklemelerin olduğu yerlerde ise zikzak bağlantı kullanılır. Yıldız ve üçgen bağlantılar hem primer sargılarında hem de sekonder sargılarında uygulanabilir. Zikzak bağlantı ise yalnızca sekonder sargılarda uygulanır.

 


►İlginizi Çekebilir: Transformatörlerde Bağlantı Grupları ve Grup Açıları


Üç fazlı transformatörlerde 12 çeşit bağlantı şekli vardır.

Primer sargı uçları (büyük gerilim) büyük harflerle, sekonder sargı uçları (küçük gerilim) küçük harflerle gösterilir. (U,V,W-u,v,w). Bağlantı şekilleri ise Dd (üçgen), Yy (yıldız), Z (zikzak) sembolleri ile gösterilir.

Bu sembollerin birincisi primer sargı bağlantısını, ikincisi ise sekonder sargı bağlantısını ifade eder. Üç fazlı transformatörlerde bağlantı grupları yapılırken primer giriş gerilimleri ile sekonder çıkış gerilimleri aynı fazda olmayabilir. Bu faz farkı dört farklı bağlantı grubunu oluşturmuştur.


Transformatör hesaplamalarında kullanılan temel semboller, anlamları ve birimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
 
SEMBOL ANLAMI BİRİMİ
a Nüvenin Eni cm
b Nüvenin Genişliği cm
h Pencere Yüksekliği cm
hm Makaranın İçten İçe Yüksekliği cm
Cp Pencere Genişliği cm
S1 Primer (giriş) gücü kVA
S2 Sekonder (çıkış) gücü kVA
Sn Manyetik Nüve Kesiti cm²
s1 il Primer sargı iletken kesiti  mm²
s2 il Sekonder sargı iletken kesiti  mm²
d1 Primer sargı iletken çapı mm
d2 Sekonder sargı iletken çapı mm
I1 Primer sargı akımı A
I2 Sekonder sargı akımı A
N1 Primer sargının sarım sayısı Sipir
N2 Sekonder sargının sarım sayısı Sipir
U1 Primer gerilimi V
U2 Sekonder gerilimi V

 

 


Üç Fazlı Transformatörün Hesabı


Üç fazlı transformatörlerin yapım hesapları, bir fazlı transformatörlerin yapım hesabına benzer. Nüve eşit kesitli 3 ayaktan oluştuğundan, bir ayak için hesaplanan değerler diğer ayaklarda da aynı çıkacağından dolayı, hesaplama sadece bir ayak için yapılır. Transformatör sarım hesaplamasında kullanılan formüller aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
 

►İlginizi ÇekebilirTransformatörlerde Soğutma Nasıl Yapılır?



ÖRNEK: Sekonder çıkış gücü 1 kVA olan 380V/220V, λ/λ bağlı e= % 5 gerilim düşümlü trafonun verimi % 92 ve akım yoğunluğu J= 2,2 A/mm’dir. Manyetik akı B= 10.000 Gauss ve frekansı  f= 50 Hz olan üç fazlı transformatörün sarım için gerekli hesaplamalarını yapınız. (C = 0,9 alınacaktır)
 

Manyetik Nüve Kesitinin Hesaplanması:





Manyetik nüvenin eninin ve boyunun ölçüsü, transformatörün kullanma yerine göre belirlenir. Kare şeklinde veya dikdörtgen şeklinde yapılabilir.

Sn = a × b olduğundan a = 5 cm alınırsa b = Sn / a = 4,6 cm olur.

Burada % 9’luk kabarmalar dikkate alınarak b= 4,6×1,09 = 5 cm bulunur. Manyetik nüvenin a ve ölçüleri eşit çıktığından manyetik nüve kare şeklinde alınacaktır.




Primer ve Sekonder Sipir Sayılarının Bulunması:


Ø= B × Sn = 10000 × 23,2 = 232.000 Maxwell

Primer faz gerilimi = U1f = 220V

Sekonder faz gerilimi = U2f = 220/((1,73) ) = 127V

N1 = 220 / (4,44×232.000×50×〖10〗^(-8) ) = 427 Sipir

N2 = 127/(4,44×232.000×50×〖10〗^(-8) ) = 247 Sipir

Transformatörler yüklendikleri zaman uç gerilimleri, gerilim regülasyonundan dolayı bir miktar düşer, bunu karşılamak için % 5’e kadar sekonder sipir sayısına eklenir. Sekonder sipir sayısına % 5 lik gerilim düşümü eklenirse;

N2 = 247×1,05 = 259 Sipir olarak sarılır.

 

Primer ve Sekonder Akımlarının Bulunması:


Primer (giriş) gücü transformatör veriminin değeri kadar azalarak, sekonder (çıkış) gücü oluşturur.

S1 = 1000 / 0,92 = 1.087 VA 

I1 = 1087 / (1,73×380) = 1,65A  ve I2 = 1000 / (1,73×220) = 2,62 A olarak bulunur.


Primer ve Sekonder İletken Kesitlerinin Bulunması:


s1 il = 1,65 / 2,2 = 0,75mm2
s2 il = 2,62 / 2,2 = 1,2mm2

olarak bulunur.

 

Primer ve Sekonder İletken Çapları:


d1 = ((4×0,75)/π)(1/2) = 0,98 mm → 1 mm kesitinde iletken kullanılır.

d2 = ((4×1,2)/π)(1/2) = 1,23 mm → 1,25 mm kesitinde iletken kullanılır.


 

 

Manyetik Nüve Ölçülerin Hesaplanması:


Pencere yüksekliği

h = 2,5 × a formülünden h = 2,5 × 5 = 12,5 cm = 125 mm olarak hesaplanır. Makara yapımında 2 mm’lik presbant kullanılırsa ve 1,5 mm hava aralığı bırakılırsa makaranın yüksekliği;

hm = h-2×(2+1,5) = 125- 2×(2+1,5) = 118 mm hesaplanır. Bu değer makaranın yapımında h yüksekliği olarak kullanılır.

Sargı kalınlıkları

Primer iletken kesiti izole kalınlığı ile birlikte d1 = 1+0,1 = 1,1 mm olur. Primerin bir katına sarılacak iletken sayısı 118 / 1,1 = 107’dir. 427/107=3,99 kat olduğundan dört kat alınarak hesaplamalarda kullanılır.

Sekonder iletken kesiti izole kalınlığı ile birlikte d2 = 1,25+0,1 = 1,35 mm olur. Sekonderin bir katına sarılacak iletken sayısı 118/1,35 = 87’dir. 259/87 = 2,97 kat olduğundan üç kat alınarak hesaplamalarda kullanılır.

Primer sargının katları arasına 0,30 mm sargı üzerine 0,50 mm’lik presbant kullanıldığında 4 × (1,1) + 3 × (0,30) + 0,50 = 5,8 mm bulunur. Primer sargı kabarma payı ile birlikte 7 mm alınır. Sekonder sargı kalınlığı katlar arasına 0,30 mm sargı üzerine 0,50 mm’lik presbant kullanıldığında 3 × (1,35) + 2 × (0,30) + 0,50 = 5,15 mm bulunur. Sekonder sargı kabarma payı ile birlikte 6 mm alınır.



Pencere genişliği

Yukarıdaki ifadelere göre pencere genişliği = Nüve ile makara arasındaki hava boşluğu (1,5 mm), kullanılan presbantın kalınlığı (2 mm), 1. faz primer sargı kalınlığı (7 mm), 1. faz sekonder sargı kalınlığı (6 mm), iki sargı arasındaki hava aralığı (7 mm), 2. Faz sekonder sargı kalınlığı (6 mm), 2. faz primer sargı kalınlığı (7 mm), makara kalınlığı (2 mm) ve nüve ile makara arasındaki hava boşluğu (1,5 mm) toplanırsa pencere genişliğini verir.

Pencere genişliği = Cp = 1,5 + 2 + 7 + 6 + 7 + 6 + 7 + 2 + 1,5 = 40 mm olarak hesaplanır.

Aşağıdaki şekilde manyetik nüve de sargı sarılacak bacak genişliği (a), sacların üst üste dizilmesiyle meydana gelen genişlik (b), pencere yüksekliği (h) ve pencere genişliğinin yerleri gösterilmektedir. Manyetik nüve sac ölçüleri; a=50 mm b=50 mm h=125 mm Cp=40 mm hesaplandı.

 

►İlginizi ÇekebilirTrafolardaki Nem Nasıl Giderilir?



1 numaralı sac:

Sacın eni: a = 50 mm, sacın boyu: h + a = 125 + 50 = 175 mm

Sacın sayısı: 3 × b / 0,35 = 3 × 50 / 0,35 = 429 adet

2 numaralı sac:

Sacın eni: a = 50 mm, sacın boyu: 2 × Cp + a = 2 × Cp = 130 mm

Sacın sayısı: b / 0,35 = 50 / 0,35 = 143 adet

3 numaralı sac:

Sacın eni: a = 50 mm, sacın boyu: Cp + a = 40 + 50 = 90 mm,

Sacın sayısı: 2 × b / 0,35 = 2 × 50 / 0,35 = 286 adet


Gelecek yazımızda Makara Yapımı, Bobinlerin Sarımı, Sacların Düzenlenmesi ve 3 Fazlı Transformatörün Montaj Tekniği konulaırnı inceleyeceğiz.


Kaynak:

► Megep

► TEİAŞ
Muhammed Ali BEYAZIT Muhammed Ali BEYAZIT Yazar Hakkında Tüm yazıları Mesaj gönder Yazdır



Aktif etkinlik bulunmamaktadır.
ANKET
Endüstri 4.0 için En Hazır Sektör Hangisidir

Sonuçlar