elektrik port üyelik servisleri elektrik port üyelik servisleri

Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar |
3. Bölüm

Son yıllardaki teknolojik gelişmelerin genel olarak yönelimine baktığımızda can ve mal kaybının azaltılarak yok edilmesi ve bununla beraber insan hayatını kolaylaştırıcı olması tarafındadır. Bu durum sağlanırken de kullanılacak iş gücünün minimum seviyede tutulması istenmektedir. Kapalı alanlarda can ve mal kaybına neden olan istatistiki verileri incelediğimizde üst sıralarda yangını görmekteyiz. Durum böyle olunca da yeni tasarlanan ikamet amaçlı binalarda dahi yangın algılama sistemlerini görür olduk.



A- A+
13.07.2019 tarihli yazı 11544 kez okunmuştur.
 Yazının Önceki Bölümü: Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|2. Bölüm


Yazının bu bölümünde "Yangın Algılama ve Alarm Sistemi" içerisinde kullanılan ve sistemde algılama yapan ekipmanların çalışma prensipleri ve kullanılması uygun olan yerler bulunmaktadır. 

Bilindiği gibi yangının oluşumunda ve sonrasınra oluşturduğu ana etkiler 3 başlık altında toplanabilir. Bunlar;

Duman Etkisi
► Sıcaklık Etkisi
► Işınım Etkisi

Yangın algılama sistemlerinin kurulum amacı da bu etkilerden yararlanarak, yangının hızlı şekilde algılanarak gerek tahliye gerekse müdahale için zaman kazanılmasıdır. Yukarıda bahsi geçen etkilerin her birinin farklı kimyasal ve fiziksel özellikleri olduğu için algılama amaçlı kullanılan dedektörün uygun seçiminin yapılması büyük önem arz etmektedir.


Sistemin tesis edileceği yapının kullanım amacı, mimari özellikleri dikkate alınarak sistemin daha düzgün ve hızlı şekilde çalışması için uygun dedektör seçimi yapılmalıdır. Aksi takdirde sistem sıkça yanlış alarm verecek ve düzgün çalışmayacaktır.

 

Yangın Algılama Sisteminde Kullanılan Dedektör Tipleri Nelerdir?


Duman Dedektörü Tipleri Nelerdir? ve Nasıl Çalışır?


Adından da anlaşılacağı gibi duman dedektörlerinin kullanım amacı olası bir tutuşma durumunda açığa çıkacak dumanı algılayarak yangın algılama paneline bildirmektir.
 

Duman dedektörleri de kendi içlerinde farklılık göstermektedir. Bunlar;
 

İyonizasyon Duman Dedektörü: Genellikle otel odaları, ofisler ve koridorlar gibi yavaş yavaş duman çıkararak yangın oluşabilecek ortamlarda kullanımı uygundur. Küçük partiküllü siyah dumana ve yanma gazlarına duyarlıdır. Ortaya çıkan duman partiküllerinin dedektör içinde bulunan iyonizasyon hücresine girmesi sonucu hücre içindeki elektrotlar üzerindeki elektrik akımının akması prensibine göre çalışmaktadır.
 


İyonizasyon Duman Dedektörü Çalışma Prensibi
 

Optik Duman Dedektörü:  Büyük partiküllü dumana karşı duyarlı dedektörlerdir. Algılama hücresine giren, dumanın algılanması prensibine göre çalışan dedektörlerdir. Elektrik Odaları, kablo şaftları, jeneratör odaları gibi kabloların yoğunluklu olduğu ortamlarda kullanımı daha uygundur.
 

Optik Duman Dedektörü Çalışma Prensibi

Optik Duman + Sıcaklık (Kombine) Dedektörü: Duman dedektörlerinin kullanıldığı her yerde kullanılabilen ve hatalı alarm durumunu azaltan özellikteki bir dedektör tipidir. Yangının oluşumunda ve sonrasında ortaya çıkan duman ve ısı durumlarının her ikisininde kontrolü yapılmaktadır. Çalışma mantığı olarak ortamdaki duman, ısı ve ısı artış hızını algoritmik olarak değerlendirerek sistemi uyarı durumuna geçirmektedir.

Işın Tipi Duman Dedektörü: Tavan yüksekliğinin fazla olan yerlerde yangın algılama sistemi dizayn edilirken çok sayıda dedektör kullanılması gereklidir. Çok sayıda dedektörün kullanılması beraberinde yoğun bir kablolama ihtiyacı dolasıyla maliyet getirecektir. Sistemi karmaşıklaştırmak yerine yüksek tavanlı yerlerde(sinema, tiyatro, müze, fuaye, spor salonu, havalimanı...) ışın tipi dedektörün kullanılması hem fonksiyon hem de maliyet konusunda ciddi bir fayda sağlayacaktır. Işın tipi duman dedektörü; ışın vericisi, ışın alıcısı ve kontrol ünitesinden oluşmaktadır. Sistemin çalışma prensibi; 100 metreye kadar çıkan mesafelerde alıcı ve verici arasındaki ışığın engellenmesi prensibine göre çalışır. Alıcı ve verici arasında daha önceden belirlenen değerden daha fazla bir oranda ışık engellenirse sistem alarm durumuna geçecektir. 
 

Işın Tipi Duman Dedektörü Çalışma Prensibi
 
Kanal Tipi Duman Dedektörü: Tavan yapısının uygun olmadığı ya da diğer etkenler nedeniyle noktasal algılama yapılmayıp dedektör montajının yapılamadığı yerlerde yangın algılama sisteminin etki alanını genişletmek için kullanılan dedektör tipidir. Adından da anlaşılacağı gibi havalandırma kanalının içerisindeki havanın basınç farkını kontrol ederek algılama yapmaktadır. Daha önceden belirlenmiş olan senaryoya göre üfleme ya da emiş kanalına takılabilmektedir. Özellikle endüstriyel tesislerde sıklıkla kullanılan bu dedektör tipi ısıtma ve havalandırma (HVAC) sisteminde bulunan kanallar üzerinden kontrol yapılmaktadır. 
 
Aktif Hava Örneklemeli Tip Duman Dedektörü: Yabancı literartürde Aspirating Smoke Dedector olarak geçmektedir. Her yangın algılama sisteminde rastlanmayan tipteki bu dedektörler genellikle yüksek yangın tehlikesinin olduğu ve olası yangın durumlarında maddi olarak büyük kayıpların yaşanabileceği yerlerde (bilgi işlem merkezleri, kimyasal depolar, elektrik pano odaları, asma tavan ya da yükseltilmiş döşemelerin altı, müzeler...) kullanılmaktadır. Bu tip dedektörler düzenli olarak ortamdaki havayı algılamakta ve ortamda duman parçacıklarının olup olmadığını analiz ederek ortamdaki yangını analiz etmektedir. Sistem kontrol ünitesi ve boru düzeneğinden oluşmaktadır. Boruların içinde oluşturulan alçak basınç küçük bir fan tarafından üretilmektedir. Sistemde kullanılacak olan hava emme borularının güzergahı dumanın izlemesi muhtemel yollar olmalıdır. Borular üzerinde bulunan hava emme deliklerinin sayısı, boruların uzunluğu, emiş hızı paratmetreleri dumanın algılanması hızına direkt olarak etki etmektedir.
 

Sıcaklık Algılayıcı Dedektörler Nelerdir? ve Nasıl Çalışır? 


Ortam sıcaklığının daha önceden tasarlanmış olduğu sıcaklık değerinin üzerine çıkması ya da ani sıcaklık değişim durumları algılayarak yangın paneline ihbar veren dedektör tipidir.

Sabit Sıcaklık 60°C Dedektörleri: Sensörün 60°C yi algılaması durumunda yangın ihbar santraline bildirim gönderir. Genellikle çay ocakları, kazan daireleri gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Sabit sıcaklık 90°C Dedektörleri: Sensörün 90°C yi algılaması durumunda yangın ihbar santraline bildirim gönderir. Genellikle mutfak ve fırınlarda kullanılmaktadır.

Sıcaklık Artış Hızını Kontrol Eden Dedektörleri: Sıcaklığın hızlı artışlar yarattığı durumlarda algılama yapan ve yangın ihbar santraline bildirim yapan sensörlerdir. Genellikle kapalı otopark ve yükleme alanlarında kullanılmaktadır.

Kombine Sıcaklık Dedektörleri: Adından da anlaşılacağı gibi hem anlık sıcaklık kontrolü yapan hemde sıcaklık artış hızını takip eden tipteki dedektörlerdir. Firmadan firmaya farklılık gösterse dahi dedektörün 1 dakika içerisinde 30°C lik bir sıcaklık farklı algılaması ya da ortam sıcaklığının 60° ye çıkması durumunda yangın ihbar santraline sinyal göndermektedir.

Lineer (Kablo) Tipi Dedektör: Kablo görünümünde olan ve genellikle elektrik ekipmanlarının üzerinde kullanılan dedektörlerdir. Bu dedektörler dışarıdan bakıldığında kablo gibi göründüğünden kablo tipi dedektör olarakta adlandırılmaktadır. Sistem içerisinde iki iletken bulunan ve dışı kaç dereceye kadar dayanması isteniyorsa o dereceye kadar dayanabilen polymer izoleden oluşmaktadır. Normalde iki iletken açık devre olacak şekilde ortada ısıyla eriyecek polymer izoleden oluşmaktadır. Sıcaklıkla beraber polymerin erimesiyle kablolar birbirine değerek kısa devre durumuna geçer. Bu durumda yangın algılama paneline sinyal göndermektedir. En büyük özelliği kötü ortam koşullarından etkilenmemesidir. Diğer tipteki dedektörlerden farklı olarak toz, duman ve nemden etkilenmemektedir. Genellikle kablo tavaları, trafolar, jeneratörler, motor gövdelerindeki sıcaklık kontrolü yapmak için kullanılmaktadır. Kablo tipi dedektör 1 kez aktif olsa dahi bir daha kullanılamamaktadır. Tekrar algılama yapabilmesi için daha önceden kısa devre haline dönen yer bulunarak değiştirilmelidir.
 

Lineer Sıcaklık Dedektörü Çalışma Prensibi

 

Alev Dedektörleri Nelerdir? ve Nasıl Çalışır?


Ani patlama ve hızlı tutuşmanın oluşabileceği alanlarda yani petrol rafinerileri, kimyasal madde tesisleri, cephanelikler, elektrik santralleri gibi yerlerde kullanılmaktadır. Alev dedektörünün algılama yapabilmesi için yangında ışık ve ışıma (radyasyon) olmalıdır. İçinde bulunan sensörün alevi algılayan optik sensörden oluşmaktadır. Işığa duyarlı olan bu optik sensörler, ışığın dalga boyuna göre iletkenlik göstermektedir. Özetleyecek olursak ışık ve ışıma (radyasyon) yoksa alev dedektörlerinin algılama yapması mümkün değildir. 

Kullanıcak yere göre farklı tipte alev dedektörleri bulunmaktadır. Bunlar; IR-Infrared (kızılötesi) Alev Dedektörleri, UV-Ultraviyole (morötesi) Alev Dedektörleri, Ulltraviyole /Infrared (UV/IR) Alev Dedektörleri ve Kıvılcım (Spark) detektörleridir.

IR-Infrared (Kızılötesi) Tipindeki Alev Dedektörleri: Hem açık hemde kapalı ortamlarda kullanılabilmektedir. Tüm yangın tiplerinde UV ışınları yayılmasına rağmen sadece karbon kaynaklı yangınlarda UV ışınları yayılmamaktadır. Bundan dolayı karbon kaynaklı yangın oluşumu olan alanlarda sıklıkla kullanılmasına rağmen hidrojen ve sülfürün bulunduğu alanlarda ise kullanılması yanlış olacaktır. Kullanım yerlerine örnek olarak: Petrokimya, endüstriyel tesisler, hidrokarbon depoları, tanker yükleme alanları, madenler...

UV ve IR Tipindeki Dedektörlerin Çalıştığı Dalga Boyları

UV-Ultraviyole (Morötesi) Tipindeki Alev Dedektörleri: Ultraviyole dedektörler genellikle hidrojen, kükürt, hidrokarbon, magnezyum gibi maddeler için kullanılmaktadır. Aynı zamanda ağır petrol ürünlerinin bulunduğu alanlarda da sıklıkla kullanılmaktadır. En büyük handikapı yıldırım ve X ışını etkisiyle yanlış  durumlarda alarm verebilmektedir. Kullanım yerlerine örnek olarak: Türbinler, patlayıcı imalathaneleri, püskürtme boya kabinleri...

Ultraviyole / Infrared (UV/IR) Tipindeki Alev Dedektörleri:  Hem IR-Infrared hem de UV-Ultraviyole alev dedektörlerinin özelliklerini göstermektedir. Kullanım yerlerine örnek olarak: Uçak hangarları, proses odaları…

Kıvılcım (Spark) Dedektörleri: Olası bir yangın anında oluşacak kıvılcımların algılanarak tahrip gücü yüksek yangınların oluşumuna engel olunması için kullanılan dedektör tipidir. Yangının hızlı şekilde yayılma ihtimali olan kağıt fabrikası, ağaç işleme tesisleri ve tekstil alanlarında genellikle kanal içi yangın söndürme sistemlerini test etmek için kullanılır. Farklı üretim markaları olsa da çoğunlukla karanlık bir otam gereklidir.


Kıvılcım Dedektörü 


Yangın Butonu Nedir? ve Nasıl Çalışır?


Yangın algılama sistemi otomatik çalışan bir sistem olmasına rağmen yangın alarm sisteminin manuel olarak devreye sokulabilmesi için her sistemde hatta ve hatta her yangın loop' unda yangın butonları bulunması gerekmektedir.


Yangın Butonu

Kullanım yerlerine göre; adlarından da anlaşılacağı gibi Camı Kır Tipi, Çekme Tipi, Su Geçirmez, Ex-Proof ve Standart tipte yangın butonları bulunmakta ve uygun tipteki buton kullanılmalıdır.


Kaynaklar:
TS CEN /TS 54-14 Standartı
Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik
Yangın Algılama ve İhbar Sistemlerinin Bağlantı ve Montajları / MEGEP

Akıllı Binalarda Analog Adresli Yangın Algılama ve İhbar Sistemi - Mustafa Özdamar / ANKARA - 2017
National Fire Alarm and Signaling Code (NFPA - 72)
 
 
Çağdaş Ozan Pamuk Çağdaş Ozan Pamuk Yazar Hakkında Tüm yazıları Mesaj gönder Yazdır



Aktif etkinlik bulunmamaktadır.
ANKET
Endüstri 4.0 için En Hazır Sektör Hangisidir

Sonuçlar