Türkiye'nin Enerji Açısından Jeopolitik Önemi

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Yusuf Hazar Türkiye'nin enerji politikaları ve enerji projeleri üzerinde ayrıntılı bir yazı kaleme aldı. İş o yazının detayları.

Türkiye'nin ve Orta Asya ülkelerinin (Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Azerbaycan) enerji açısından potansiyelleri, dünyada enerji ilişkileri açısından ve önde gelen enerji aktörleri karşısında (hem şimdi ve hem de gelecekte) önem arzetmektedir.

Teknik boyut ve büyüklükleri yanında siyasi boyutu da ihmal edilmezse bu ilişkiler üzerinden bir enerji jeopolitiğinin temelleri de resmedilebilir.

Türkiye Enerji Koridoru

Türkiye'nin 'enerji koridoru' rolü özel bir öneme sahiptir. Bu rol Orta Asya ülkeleri açısından da çok önemli; çünkü Orta Asya ülkeleri üzerindeki Rus kontrolünün zayıflatılmasında Orta Asya'dan diğer dünya pazarlarına Rusya coğrafyasından geçmeden alternatif güzergâhlarla hidrokarbon taşıması imkânı sağlayacak boru hatlarının inşası hayati bir öneme sahip. Ve artık, bölgede zaten 1991 öncesi altyapısı değişmiş durumda. Bilindiği gibi, 1991 (Sovyetler Birliği'nin dağılış yılı) öncesinde Orta Asya'dan hidrokarbon (petrol ya da gaz) taşıyan bütün hatlar Rusya yönünde (ihracat da Rusya üzerinden olmak üzere) taşıma yapmak üzere tasarlanıp inşa edilmiş hatlardı, ve bu altyapı Rusya'nın enerji açısından bölgeyi kontrolünü mümkün kılıyordu.

Orta Asya ülkelerinin ve Azerbaycan'ın en büyük açmazı olan Rusya dışında alternatif ihraç hattı güzergâhlarına sahip olmayışları 2000′li yıllarla birlikte aşılmış durumda. Petrol ve doğal gaz taşıyan, Gürcistan üzerinden Türkiye'ye, İran'a ve Çin'e giden boru hatları birbiri ardına tamamen ya da kısmen hizmete girmiş durumda; bir kısmının inşası devam ediyor; ayrıca yeni projeler geliştiriliyor. Bu bağlamda BTC (Bakü Tiflis Ceyhan ham petrol boru hattı) bu altyapı görünümünü değiştiren ilk ve dev bir projeydi; mevcut taşıma altyapısını değiştirdiği için Rusya tarafından inşasına karşı çıkılıyordu; ve aynı nedenle de Türkiye ve ABD tarafından destekleniyordu.

BTC projesini BTE (Bakü Tiflis Erzurum doğal gaz boru hattı) projesi takip etti. Dahası, Çin yönünde de Türkmenistan-Çin doğal gaz boru hattı projesi gerçekleştirildi. Ve tasarlanan projeler (NABUCCO, ITGI, TAP, vd.) de düşünüldüğünde Orta Asya bölgesi giderek büyüyen kapasitelerde ihraç (özellikle doğal gaz) kapasitesine sahip olmaktadır. Tabii ki, ihraç edebilme kapasitesinin artmasını mümkün kılan altyapı özellikle doğal gaz potansiyelinin aranma ve üretilme planlarını gerçekleştirmeye uygun bir zemin sağlamaktadır.

Türkiye Ulusular Arası İlişkilerde Belirleyici Rol Üstleniyor

Türkiye'nin özellikle bölgesinde uluslar arası ilişkiler bağlamında giderek daha belirleyici bir rol oynamaktadır. İç istikrarını kuvvetlendiren Türkiye bölgesindeki hiçbir gelişmeye ilgisiz kalmayacak olduğunu her vesileyle ortaya koymaktadır. Yüksek büyüme hızıyla ve giderek güçlenmiş olan ekonomisi ve uluslar arası ilişkiler içerisinde ağırlığını artırmış politikasıyla Türkiye enerji alanındaki durum ve tutumuyla da bölgesinde giderek daha etkin ve öncü bir rol oynamaktadır.

Türkiye, çok kutupluluk yönünde gelişmeler yaşanan bir dünyada dış politikada çok yönlülük şeklindeki açılımına paralel bir biçimde hemen tüm ülkelerle enerjide var olan işbirliği potansiyellerini değerlendiriyor. Bunlar arasında en ilginç olanlardan birisiyse kuşkusuz ki Rusya'yla olan enerji ilişkilerindeki derinleşmedir.

Uluslar Arası Projelerde Aktifiz

Türkiye, bölgeyle ilgili geliştirilen tüm uluslar arası projelerde aktif katılımcı olarak yer almakta ve geliştirilebilecek olan yeni projelerde yer almak ve bu projelerin geliştirilebilmesine katkı verebilmek için son derece yapıcı bir tutum sergilemektedir. Bugün gelinmiş olan noktada önemli bir gelişme Türkmen gazını Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşımayı hedefleyen projelerin önünü kesen engellerin bertaraf edilmesi yönündeki bir gelişme olacaktır.

Türkiye ve Orta Asya ülkeleri arasında geliştirilecek her proje bu ülkeler arasında yakınlaşmanın ve karşılıklı bağımlılığın artmasına katkı yapacak, ortak kök ve kimliklerin okunmasını kolaylaştıracak, birlikte başka yeni adımlar atma imkânını ortaya çıkaracaktır. Onun için, özellikle Türkiye ve bu ülkelerin ortaklığında geliştirilen bir 'enerji projesi' bir enerji projesinden daha fazla bir şey olmaya başlar. Bundan dolayı bu projeler bir 'dış göz'ün gördüğünden daha önemlidir.