İran'la doğalgaz anlaşması tamam, imzalar haftaya

İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın önümüzdeki hafta Türkiye'ye yapacağı ziyaret Türkiye ve İran arasında her kış yaşanan doğalgaz problemine çözüm olacak.

A- A+

07.08.2008 tarihli yazı 4673 kez okunmuştur.

Ziyarette, İran ile doğalgaz nakline yönelik nihai anlaşmanın imzalanması bekleniyor. Anlaşmaya göre, İran ve Türkmenistan doğalgazı, Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınacak. Türkiye, bu hat üzerinden kendi ihtiyacı için alacağı gazı Avrupa ülkelerine uygulanan fiyatlandırmadan daha düşük bir ücrete alabilecek. İran ile Türkiye arasında yapımına başlanacak olan doğalgaz hattı sayesinde, Türkiye'nin gaz arzı da güven altına alınmış olacak. Anlaşmanın tam içeriğini geçen nisan ayında Türkiye'de bir araya gelen iki ülke enerji bakanlığı yetkililerinin müzakereleri sonucu sağladığı mutabakat belirleyecek.

Büyük ölçüde anlaşma tamam

Türkiye, yıllık 36 milyon metreküp doğalgaz ithal ediyor. Bu miktarın 6 milyon metreküplük kısmı İran'dan karşılanıyor. Rusya'nın doğalgaz akışını kısa vadede artıramaması nedeniyle İran gazı stratejik öneme sahip. İran'ın her kış yaptığı doğalgaz kesintileri Türkiye'nin enerji arz güvenliği için büyük sorun oluşturuyor. "Enerji koridoru" olma hedefindeki Türkiye, İran ve Türkmenistan doğalgazını Avrupa'ya taşıyarak hem kendi arz güvenliğini sağlama hem de enerji koridoru olma stratejisinde önemli bir adım atmak istiyor. Bir Enerji Bakanlığı yetkilisi, İran doğalgazının Türkiye yoluyla Avrupa'ya taşınması yönünde, büyük ölçüde anlaşma sağlandığını söyledi. Türkiye'nin her zaman Avrupa'ya uygulanan tarifeden daha düşük bir fiyatlandırma isteğinin uzun müzakereler sonunda İran heyetince kabul edildiğini açıklayan yetkili, yapılacak anlaşmanın bu esas üzerine kurulacağını ifade etti.

TPAO, İran'a yatırımda gönülsüz

Anlaşmanın TPAO'nun İran'daki petrol yatırımlarını kapsaması beklenmiyor. Enerji mutabakat zaptında, TPAO'ya ihalesiz verilecek gaz sahalarının işletilmesi konusunda kurum, İran'ın uyguladığı "buyback" (gerialım) modeli nedeniyle gönülsüz hareket ediyor. İran petrol kanununa göre, yabancı şirketler İran'da ancak gerialım modeliyle çalışabiliyor. Bu modele göre, mutabakat zaptında yer aldığı şekliyle, "TPAO ve diğer şirketler", İran'ın güneyinden gaz çıkarabilecek. Ancak doğalgazı çıkardıktan sonra gazı İran'a geri satmak zorunda kalacak. İran alış rakamı olarak "makul" bir kâr payı verecek. TPAO, bu gazı Türkiye'ye getirmek ya da başka bir ülkeye satmak isterse önce İran'dan geri satın alacak. Böylece TPAO'nun maliyeti yükselecek. Satın alma süreci de bir hayli uzayacak. Dolayısıyla Türkiye, anlaşma ilk imzalandığında itibaren basına yansıyan şekliyle İran gazını "büyük indirimle" alamayacak. Yurtdışında büyük projeler gerçekleştirmek isteyen TPAO, kârlı olmayan ve bir nevi müteahhitlik olan, bu yatırımı yapmakta gönülsüz hareket ediyor. İran heyeti ise, ısrarla TPAO'nun bu yatırımı yapmasını istiyor. Petrolde ise TPAO'ya, Güney Pars bölgesinde çıkaracağı doğalgazdaki, "ıslak petrol" bölümü veriliyor. Bu petrol de çok düşük değerli olduğundan, kurum yetkililerince kârlı bir yatırım olarak görülmüyor.

Anlaşma Türkiye'ye ne tür avantajlar sağlayacak

- Kış aylarında yaşanan İran gazı probleminin büyük ölçüde çözülmüş olacak.

- Türkiye, Türkmenistan ve İran gazının Avrupa'ya taşınmasında transit geçiş yolu olacak. Böylece Türkiye, enerji koridoru olma hedefinde önemli bir adım daha atmış olacak.

- Türkiye, bu güzergâh üzerinden kendi ihtiyacı için alacağı gazı, her zaman Avrupa fiyatlandırmasından daha ucuza mal edecek.

Kaynak: Referans